Dit keer geen glossy interieurfoto’s, maar een blik op de steigers: we mogen meekijken met een legertje bouwers dat al hun vakmanschap inzet om de historie van een eeuwenoud rijksmonument recht te doen met behulp van de modernste technieken.

Het pand aan het Steenschuur 15 in Leiden stamt uit de middeleeuwen. Ter voorbereiding op de restauratie liet de eigenaar een bouwhistorisch onderzoek uitvoeren, dat de ontstaansgeschiedenis en de eerdere verbouwingen gedetailleerd in kaart bracht (zie kader). Met deze informatie kon Architektenburo Marcel van Dijk de diverse historische bouwdelen inpassen in het restauratieplan. Ook de eigenaar werkte een aantal onderdelen uit. En toen begon het echte werk: het gepuzzel, vertelt Menno: ‘In essentie werkt restaureren als volgt: er ligt een doordacht plan, er zijn een hoop voorbereidingen getroffen. Je wilt snel van start in verband met de afgesproken bouwperiode. En dan komen de verrassingen. Verrassingen die vooraf uiteraard niet bekend waren, en waarvoor je een oplossing moet bedenken. Wij bij Burgy vinden dat leuk. Het is zelfs de reden waarom wij in de restauratie werken. Naast onze voorliefde voor het oude vakmanschap en de monumentale architectuur natuurlijk.’

De geschiedenis in zicht

Het verwijderen van de jaren vijftig inrichting bracht vele historische details weer in het zicht: de plafonds met moerbalken en kindergebinten, de lambrisering onder de ramen van de achterkamer op de eerste verdieping. De schouw in de voorkamer op de eerste verdieping, op de tweede verdieping de historische wanden van kraaldelen en op de derde verdieping de prachtige sporenkap en het goederenluik. Ook kwam er een fraaie dubbele voordeur achter een paneelbetimmering tevoorschijn. Deze is nu in ere hersteld, compleet met mooi ijzerwerk. Ook de verschillende tijdlagen zijn goed herkenbaar. Menno: ‘Bepaalde veranderingen zijn inmiddels van historisch belang. Een voorbeeld is de vroeg twintigsteeeuwse trap naar de eerste verdieping; die moest bewaard blijven. Toen we hem er vanwege de vloerisolatie uitnamen, ontdekten we dat onze voorgangers rond 1920 dwars door de moerbalken en kindergebinten heen hebben gezaagd om het trapgat te creëren. De hele vloer heeft ruim een eeuw op een enkelsteens, niet-dragende binnenmuur ‘gehangen’. We hebben de muur nu de benodigde extra stevigheid gegeven. Het is nog een wonder dat de vloer nooit is ingestort.’

Verrassingen in de keuken

In de voormalige danszaal komt een riante woonkeuken van honderd vierkante meter. Voordat Burgy hier een nieuwe betonvloer kon gieten, moest het asbesthoudende rioolstelsel verwijderd en de vervuilde grond gesaneerd worden. De mate van vervuiling was zodanig dat de hele operatie extra tijd kostte. Er bleek nog iets. Bij de eerste schep in de grond ontdekten de bouwers dat de bodem vol zat met oude waterkelders. Gelukkig kon de archeologische dienst de vondsten snel inventariseren en documenteren. Leuke bijkomstigheid: onder de corridor is een waterput gevonden van een meter of acht diep. Deze blijft zichtbaar met een glazen afdekplaat.

Middeleeuws rioolgewelf

‘We dachten dat we inmiddels alles wisten over het pand’, zegt Menno. ‘Dus toen we bij het graven van een sleufje voor een betonnen bank in de binnenplaats op steen stuitten, waren we verrast. Wat bleek? Uit de zijgevel van de buren komt een middeleeuwse gemetseld rioolgewelf dat een haakse hoek maakt en dan helemaal onder het voorhuis door loopt naar de straat. Dit riool is nog volop in gebruik! De ontdekking is een geluk bij een ongeluk. Een rioolinspectie heeft namelijk aangetoond dat het rioolgewelf onder het huis is ingestort. Dat verklaarde meteen het blank staan van de kelder. Ik ben nog aan het bedenken hoe we dit moeten oplossen.’ Veel tijd heeft hij niet; de oplevering is al over twee weken, op 1 juli. Maar ook dit gaat weer goed komen. Ondanks de hoge werkdruk, de tijdrovende verrassingen en de vele telefoontjes tussendoor oogt Menno ontspannen – en schiet de restauratie wonderwel op. Wat een vakmanschap!

Download hier het hele artikel (PDF)